SKONTO Kraków Sp.z o.o

Umowa użyczenia – czy rodzi skutki podatkowe?

Z użyczenia lokalu na cele prowadzenia działalności korzystają przede wszystkim drobni przedsiębiorcy, rozpoczynający dopiero swoją działalność gospodarczą. Użyczając nieruchomość od członków swojej rodziny zastanawiają się nad konsekwencjami , jakie umowa ta może rodzić w ich rozliczeniach podatkowych.
Zgodnie z art. 710 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r., poz. 121), użyczenie jest umową, przez którą użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nie oznaczony na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Istotą tej umowy jest jej bezpłatny charakter, co oznacza, że biorący w używanie nie ma obowiązku dokonywania żadnych świadczeń i opłat na rzecz dającego do bezpłatnego używania.
Jeżeli użyczenie ma miejsce między członkami najbliższej rodziny to stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolna od podatku dochodowego jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczona zgodnie z art. 11 ust. 2-2b, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, z zastrzeżeniem ust. 20.
W myśl art. 14 ust. 3 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 ze zm.), do I i II grupy podatkowej zalicza się:

1. małżonków, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę, i teściów,
2. zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.

W związku z powyższym użyczenie 100 m hali od rodziców nie spowoduje konsekwencji podatkowych, w szczególności nie będzie rodziło przychodu z tytułu świadczeń nieodpłatnych (Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, 2014.12.22, IBPBI/1/415-1143/14/WRz). Umowa użyczenia może przewidywać prawo do wynajmowania użyczonego lokalu przez osobę biorącą lokal w użyczenie. Jeśli ta osoba jest wynajmującym wówczas przychód z najmu jest przychodem osoby biorącej lokal w użyczenie (Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, 2015.03.09, IBPBII/2/415-1064/12/14/MZM). Dopuszczalne jest zarówno użyczenie na cele prywatne, jak i na cele prowadzenia działalności gospodarczej. W obu przypadkach nieodpłatność umowy zawartej np. z rodzicami powoduje, że przychód zwolniony będzie z opodatkowania (IBPBI/1/415-1143/14/WRz., 2014.12.22, Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach).
Jeżeli umowa dotyczy osób spoza grona najbliższej rodziny, to może powodować konsekwencje podatkowe. U oddającego rzecz (nieruchomość) użyczającemu, nie można jednak mówić o nich nawet w przypadku, gdy umowę zawiera z przedsiębiorcą. Jeżeli nie uzyskuje świadczenia, to nie ma przychodu a w konsekwencji nie ma podstawy do tego, by rozliczać z tego tytułu podatek dochodowy (IPPB1/415-1356/14-2/AM, 2015.02.18, Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie).
Po stronie otrzymującego użyczaną rzecz dochodzi do nieodpłatnego świadczenia. Wartość pieniężną nieodpłatnych świadczeń ustala się:

• jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia – według cen stosowanych wobec innych odbiorców,
• jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione – według cen zakupu,
• jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku – według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku,
• w pozostałych przypadkach – na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu, stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.

W przypadku, gdy to określeni przedsiębiorcy dokonują użyczenia, szczególnie połączonego ze świadczeniami dodatkowymi, odpłatnymi, to np. w sytuacji użyczenia pomieszczeń biurowych nie dojdzie do nieodpłatnego świadczenia usług, ale do odpłatnego udostępniania pomieszczeń, gdy opłaty z tytułu ponoszonych kosztów związanych z korzystaniem z pomieszczeń biurowych będą stanowić wynagrodzenie za usługę w postaci udostępnienia ww. pomieszczeń (Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi, 2015.03.17, sygn.. akt IPTPP2/443-917/14-4/JS).
Umowa nieodpłatnego użyczenia nie została wymieniona w ustawowym katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, o którym mowa w art. 1 cyt. ustawy. Tym samym nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Zatem w związku z zawarciem ww. umowy użyczenia nie będzie ciążył obowiązek podatkowy w tymże podatku (Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, IBPBII/1/4515-20/15/MD, 2015.05.08).
Należy wreszcie wskazać na możliwe konsekwencje w podatku od czynności cywilnoprawnych. Przykładowo, użyczając budynek wraz z działką, na której jest posadowiony, spółce cywilnej prowadzonej przez właściciela nieruchomości z bratem, tak, aby spółka mogła poczynić inwestycje w przedmiotowej nieruchomości, a także, aby wynajmującym pawilon była spółka cywilna, stanowi oddanie przez wspólnika spółce nieruchomości do nieodpłatnego używania, a zatem stanowi zmianę umowy spółki. Obowiązek podatkowy z tego tytułu powstanie z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej (art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy) i będzie ciążył przy umowie spółki cywilnej na wspólnikach (art. 4 pkt 9 ustawy). Stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 8 lit. e) ustawy podstawę opodatkowania przy oddaniu spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania stanowić będzie roczna wartość nieodpłatnego używania, którą przyjmuje się w wysokości 4% wartości rynkowej rzeczy lub prawa majątkowego oddanego do nieodpłatnego używania. Zaś stawka podatku w myśl art. 7 ust. 1 pkt 9 ustawy wynosi 0,5% (Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, 2015.05.08, IBPBII/1/4514-40/15/MD).

Piotr Szulczewski